Pozorne prowadzenie działalności gospodarczej

Pozorne prowadzenie działalności gospodarczej – taki zarzut ZUS stawia często, w sytuacji, gdy przedsiębiorca częściej korzysta ze świadczeń , niż tę działalność rzeczywiście prowadzi.

Co na to Sąd Najwyższy?

W jednym z ostatnich orzeczeń Sąd Najważniejszy wskazuje, że:

Stwierdzenie nierzeczywistego prowadzenia działalności gospodarczej może być związane z
pierwotną lub wtórną jej fikcyjnością.

W przypadku fikcyjności wtórnej występującej, gdy po legalizacji działalności gospodarczej zostaną podjęte jakiekolwiek działania, weryfikacja działalności gospodarczej odbywa się przez badanie, czy zostały spełnione przesłanki, określone w art. 4 Prawa przedsiębiorców (działalność zarobkowa wykonywana we własnym imieniu, w sposób zorganizowany i ciągły).
Skarżąca ponosi, że „okresy zaś, w których wnioskodawczyni nie osiągnęła dochodu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, nie świadczą o tym, że wnioskodawczyni nie prowadziła działalności gospodarczej. Wskazać należy, że fakt czasowego nieuzyskiwania przychodów z działalności, uwarunkowany spełnieniem ryzyka ubezpieczeniowego w postaci, choroby, ciąży oraz sprawowania osobistej opieki nad dziećmi nie niweczy tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym w związku ze statusem przedsiębiorcy. Istotnym jest bowiem, iż o zarobkowym charakterze działalności gospodarczej nie decyduje faktyczne osiągnięcie zysku, lecz zamiar jego osiągnięcia (cel). Zarobkowy charakter działalności oznacza zatem, że zamiarem (celem) jej podjęcia jest osiągnięcie zysku, ale nie można z tego wywodzić, że brak zysku (strata) oznacza, że określona działalność, spełniająca warunki z cyt. art.2, nie może być uznana za działalność gospodarczą”.

Ponadto Sąd Najwyższy wskazał:

Nie stanowi tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym pozorowane wykonywanie zarejestrowanej działalności gospodarczej, połączone z intencyjnym opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne w celu uzyskania świadczeń „w nieodległej bliskości” (w związku ze spodziewaną niezdolnością do pracy lub macierzyństwem), liczonych od zadeklarowanej podstawy wymiaru składek, jeżeli dochody z takiej działalności były zerowe lub nieadekwatne do opłaconych składek i zmierzały wyłącznie do nabycia nienależnych świadczeń ze spornego ubezpieczenia społecznego

O co tak naprawdę chodzi

Warto pokazać szerszy kontekst tego typu spraw, których obecnie toczy się bardzo dużo. ZUS wstecznie kontroluje pozorne prowadzenie działalności.

1. Z uzasadnienia orzeczenia wynika, że działalność była prowadzona od 2013 r.
2. Panią „wyrzucono” z ubezpieczeń po zakończeniu pobierania pierwszego zasiłku macierzyńskiego. Zrobiono to po 4 latach – w 2019 r. (wyrzucono od 2015 r.)
3. ZUS w latach 2013 – 2018 wypłacił tej kobiecie szereg świadczeń. Na każdym etapie miał mechanizmy kontrolne, nie korzystał z nich. Pewnie „ubezpieczona” była przekonana, że wszystko musi być ok skoro ZUS płaci.

Szczególny jest też okres wydania decyzji – 2019 r.

W 2018 r. Sąd Najwyższy zaczął wydawać orzeczenia, w których przyznawał ZUS prawo do kwestionowania zadeklarowanej przez przedsiębiorcę podstawy wymiaru składek [ustawa określa tylko podstawy minimalną i maksymalną dając możliwość korzystania z ulg, jak i opłacania wysokich składek], w przypadku jeżeli istnieje wątpliwość, czy działalność była prowadzona.
Orzecznictwo więc nadinterpretuje przepisy ustawy.

Oddział lubelski ZUS od 2019 r. wydał mnóstwo takich decyzji:
1. wyrzucających kilka lat wstecz z ubezpieczeń – pozorność prowadzenia działalności
2. obniżających podstawę wymiaru składek – często do składek preferencyjnych

Powyższe prowadzi do zwrotu wszystkich wypłaconych świadczeń z odsetkami.

Warto jeszcze dodać, że:
z uzasadnienia wynika, że Pani cierpiała na silną depresję, Sąd Apelacyjny zaś oczekiwał, że jeszcze przed zakończeniem pobierania zasiłku macierzyńskiego podejmie przygotowania do powrotu do pracy.

Podsumowując – ZUS i sądy najczęściej uważają, że pozorne prowadzenie działalności gospodarczej ma miejsce, gdy ubezpieczona osoba jest nastawiona głównie na pobieranie świadczeń, nie zaś na prowadzenie działalności. Do takich wniosków dochodzi zazwyczaj po kilku latach wypłacania świadczeń.