Temida jest kobietą Temida jest kobietą

Fikcyjność zatrudnienia – to częsty oręż w rękach ZUS. Dlaczego tak często ZUS kwestionuje zatrudnienie członka rodziny i uważa je za fikcyjne?

Fikcyjność zatrudnienia – zatrudnienie członka rodziny

Zacznę od tego, że zatrudnienie członka rodziny (matki, brata, wujka, babci czy córki) jest jak najbardziej zgodne z prawem, choć czasami przepisy ograniczają taką możliwość (chodzi o osoby zamieszkujące i wspólnie prowadzące gospodarstwo domowe).

Chodzi nie tylko o zatrudnienie na umowę o pracę, ale także na umowę zlecenia, jeżeli należy od niej odprowadzić składki na ubezpieczenie społeczne.

Najczęściej ZUS podważa zatrudnienie, gdy jego zdaniem jedynym celem umowy jest uzyskanie prawa do nadmiernie wysokich świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

Zobacz np. to niedawne orzeczenie Sądu Najwyższego:

Podstawowym celem zasiłku chorobowego związanego z ciążą oraz zasiłku macierzyńskiego jest zrekompensowanie utraconego wynagrodzenia za pracę, a także zapewnienie adekwatnych środków utrzymania w okresie niezdolności do pracy wywołanej ciążą oraz macierzyństwem.

O ile jednak korzystanie z zasiłków macierzyńskich w wysokości nie przekraczającej przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce nie nasuwa kontrowersji, to otrzymywanie przez ponad rok zasiłków w kwotach znacznie przekraczających przeciętne wynagrodzenie po zapłaceniu jednej składki na ubezpieczenie chorobowe w wysokości około 250 zł, budzić może zastrzeżenia i wywoływać ocenę nadużycia z pokrzywdzeniem pozostałych uczestników Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (występuje też konieczność wielomiliardowych dopłat do tego funduszu ze strony Skarbu Państwa).

Jeśli sprawa dotyczy pracownicy zatrudnionej w nowej spółce kapitałowej, w której zarówno wspólnicy jak i zarząd spółki stanowią członkowie jednej rodziny, ustalenie podlegania ubezpieczeniu społecznemu tej pracownicy może nastąpić tylko na podstawie nie budzących wątpliwości okoliczności. Więzy pokrewieństwa i bliskiego powinowactwa ułatwiać bowiem mogą dokonywanie nadużyć z ubezpieczeń społecznych.

W tym kontekście należy stwierdzić, że zadeklarowanie bardzo wysokiej podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, która zdecydowanie przekraczała aktualne zdolności finansowe pracodawcy (kapitał założycielski nowej spółki) oraz była niewspółmierna do wartości wykonanych czynności, wywołuje uzasadnione wątpliwości w kwestii rzeczywistego nawiązania stosunku pracy i podlegania ubezpieczeniu społecznemu odwołującej się jako pracownika spółki i może być ocenione jako nadużycie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, sprzeczne z celem zasiłków chorobowych i macierzyńskich.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.09.2020 r. (II UK 374/18)

Oczywiście zatrudnienie kobiety w ciąży zabronione nie jest, a chęć ciężarnej do objęcia się ochroną ubezpieczeniową przy okazji nawiązania stosunku pracy jest oczywiste.

Należy zauważyć, że ZUS zazwyczaj wszczyna postępowanie wyjaśniające w przedmiocie prawidłowości zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych przy okazji wpływu wniosku o wypłatę jakiegoś świadczenia.

Zapisz się na temidowy newsletter

Odbierz rozdział e-booka i bądź na bieżąco!

Takich postępowań jest bardzo dużo. Poznaj historie Ady i Moniki

Fikcyjność zatrudnienia – z koronawirusem w tle

Ada zaczęła pracować w firmie prowadzonej przez rodziców zaraz po skończeniu licencjatu z marketingu. W firmie pracuje także jej starszy brat oraz mąż. Ada odbyła staż, a następnie została zatrudniona na umowę zlecenie. Po obronie pracy magisterskiej – od października 2019 r. rozpoczęła pracę w firmie na pełny etat na stanowisku specjalistki ds. marketingu, z pensją wynoszącą 4900 zł (poniżej średniej pensji krajowej).

W marcu 2020 r. Ada wystąpiła z wnioskiem o przyznanie jej dodatkowego zasiłku opiekuńczego na synka, który przestał chodzić do żłobka, z uwagi na jego zamknięcie. Zus rozpoczął postępowanie wyjaśniające, w którym prosił o dokumenty potwierdzające zatrudnienie. Przedłożono więc umowę o pracę, zakres obowiązków, przeszkolenie BHP o p.poż, zaświadczenie od lekarza medycyny pracy, podpisaną listę obecności oraz potwierdzenia wypłaty pensji. Wszyscy sądzili, że to wystarczy.

Tymczasem do firmy i do Ady przyszła decyzja odmawiająca prawa do świadczenia, oraz druga – o niepodleganiu ubezpieczeniom z uwagi na fikcyjność zatrudnienia. Klienci nie mogli uwierzyć w takie traktowanie przez ZUS.

Całe szczęście – wygraliśmy sprawę o podleganie ubezpieczeniom – bez apelacji ze strony ZUS. Zmieniono także drugą decyzję i w lutym 2021 r. wypłacono Pani Adzie zaległe zasiłki.

Fikcyjne zatrudnienie z uwagi na ciążę

Monikę w swojej firmie zatrudniła teściowa. Wcześniej Monika prowadziła własną działalność gospodarczą. Potrzebowała jednak spokoju i stabilizacji – starała się z mężem długo o dziecko – bez efektów, dlatego uznała, że praca u teściowej będzie dobrym wyborem, tym bardziej że była zgodna z jej wykształceniem. Po przepracowaniu mniej więcej 1.5 miesiąca Monika źle się poczuła. Lekarka dała jej zwolnienie na kilka dni i kazała odpoczywać. Zleciła też test na Beta hCG. Okazało się, że Monika jest w ciąży, USG wskazywało na 11 tydzień. Monika wróciła do pracy po kilku dniach. Na zwolnienie ciążowe aż do porodu przeszła w 32 tygodniu ciąży.

ZUS odmawiając prawa do zasiłku uznał, że kobieta celowo zatrudniła się u teściowej, aby otrzymywać wyższe świadczenia z tytułu umowy o pracę, niż z działalności gospodarczej, w dodatku wiedząc że jest w ciąży. Zdaniem Organu umowa była pozorna i miała zapewniać wyłącznie ochronę ubezpieczeniową.

Sprawa sądowa trwała ponad 3 lata i przeszliśmy przez obie instancje (apelację złożył ZUS). Monika zdążyła urodzić córkę i wrócić do pracy po okresie zasiłku macierzyńskiego.

Postępowanie wyjaśniające – jak się bronić, aby ZUS nie uznał fikcyjności zatrudnienia?

Aby ZUS nie uznał zatrudnienia za fikcyjne przede wszystkim należy brać aktywny udział w postępowaniu wyjaśniającym i udowodnić ZUS, że zatrudnienie jest rzeczywiste, a praca była wykonywana.

Należy również udowodnić, że umówione wynagrodzenie jest adekwatne do wynagrodzenia rynkowego na takim samym lub podobnym stanowisku (mediana zarobków). Można wskazywać, że w firmie tyle właśnie się zarabia – inni pracownicy osiągają podobne kwoty wynagrodzenia.

Generalnie należy zwrócić uwagę na wiele aspektów – w zależności od sytuacji stron.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się jak dobrze przygotować swoje stanowisko w postępowaniu wyjaśniającym, które może uchronić przed negatywną decyzją ZUS zapraszam Cię na webinar.

Na bazie lat doświadczeń w prowadzeniu Waszych spraw przygotowałam szkolenie o postępowaniu wyjaśniającym i kontroli ZUS.
To same konkrety z przykładami, wzorami i omówieniem.

Naprawdę możesz się zdziwić o jak różne rzeczy może pytać ZUS i w jakim dziwnym kontekście.
Sprawa może wydawać się prosta i oczywista, ale dla ZUS może się okazać, że jest dokładnie odwrotnie.

webinar postępowanie
Postępowanie wyjaśniające i kontrola ZUS

webinar

Możesz przeczytać też inne ciekawe artykuły związane z tym tematem:

Zatrudnienie ciężarnej na umowę o pracę

Zatrudnienie pracownika z pensją wyższą niż minimalna grozi kontrolą ZUS

Włącz się do dyskusji

Napisz do mnie kancelaria@przyborowska.eu Zadzwoń +48 600 375 279